De paradox van privacyhandhaving in Nederland: hoe bescherming innovatie verdringt
Op 17 oktober 2025 legde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) een boete van €2,7 miljoen op aan Experian Nederland wegens meerdere overtredingen van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming). Het bedrijf accepteerde de beslissing, zal geen beroep aantekenen en verwijdert zijn volledige consumentendatabase. Daarmee trekt een van de grootste spelers op het gebied van kredietinformatie zich volledig terug uit Nederland.
Wat betekent dit concreet?
Experian verzamelde en verwerkte gegevens over consumenten, waaronder betalingsgedrag, openstaande schulden en faillissementen, om kredietbeoordelingen te genereren. Volgens de AP gebeurde dit zonder voldoende wettelijke grondslag en met onvoldoende transparantie richting de betrokkenen. Hoewel de handhaving formeel correct is, werpt de uitkomst — het vertrek van Experian — een bredere vraag op: beschermen we burgers of verliezen we door overregulering essentiële infrastructuur?
De negatieve effecten van Experians vertrek
- Minder concurrentie en innovatie: Met het verdwijnen van Experian blijft de Nederlandse markt grotendeels afhankelijk van het Bureau Krediet Registratie (BKR). Dat biedt enkel negatieve registraties en geen voorspellende modellen op basis van gedragsdata. Hierdoor vermindert de prikkel tot innovatie in alternatieve kredietscoring.
- Striktere kredietverlening: Banken, webshops en fintechs gebruikten Experian-gegevens om snel kredietrisico’s in te schatten. Zonder die databron zullen kredietverleners strenger of trager worden in hun besluitvorming, wat vooral startende ondernemers en consumenten met weinig kredietverleden treft.
- Toegenomen afhankelijkheid van buitenlandse datadiensten: Nederlandse bedrijven zullen vaker terugvallen op buitenlandse providers, wat de controle over persoonsgegevens en compliance bemoeilijkt. Dat is paradoxaal genoeg precies het risico dat de AP probeert te beperken.
Welke alternatieven blijven over?
- Bureau Krediet Registratie (BKR): De officiële databank met betalingsachterstanden. Nuttig, maar beperkt tot negatieve informatie en zonder voorspellende kracht.
- Graydon / Altares Dun & Bradstreet: Sterk in zakelijke kredietinformatie, maar niet gericht op consumenten.
- Fintech-oplossingen: Bedrijven als Tink, Klarna en Nova Credit gebruiken PSD2-data (open banking) om kredietwaardigheid te beoordelen. Innovatief, maar nog niet breed geaccepteerd of gereguleerd.
- Interne bankmodellen: Banken kunnen eigen algoritmes ontwikkelen, maar dat maakt de markt minder transparant en minder onafhankelijk.
De rol en grenzen van de Autoriteit Persoonsgegevens
De AP heeft een heldere wettelijke taak: toezien op naleving van de AVG en burgers beschermen tegen misbruik van persoonsgegevens. Maar de casus Experian toont hoe die taak in de praktijk kan botsen met economische realiteit.
Voordelen van strikte handhaving
- Helder signaal dat commerciële dataverwerking zonder rechtsgrond niet wordt getolereerd.
- Stimulans voor transparantie en verantwoord datagebruik.
- Versterking van burgerrechten en vertrouwen in de digitale economie.
Nadelen en risico’s
- Bedrijven kiezen voor vertrek in plaats van aanpassing, met verlies van banen en expertise tot gevolg.
- Er is weinig ruimte voor dialoog of begeleidende oplossingen: sanctie gaat vóór samenwerking.
- De economische en technologische schade wordt niet meegewogen in de privacy-afweging.
De paradox van privacy en innovatie
De zaak-Experian illustreert een bredere spanning in het Nederlandse digitale beleid. Enerzijds wil de overheid burgers beschermen tegen dataschendingen; anderzijds wil ze digitale innovatie stimuleren. Zonder een pragmatischer aanpak dreigen toezichthouders het kind met het badwater weg te gooien: de bescherming van persoonsgegevens wordt bereikt ten koste van economische dynamiek en technologische vooruitgang.
“Een gezonde digitale economie vraagt niet alleen om regels, maar ook om ruimte. Bedrijven moeten weten wat mag en niet alleen wat niet mag.”
Naar een evenwichtige aanpak
De oplossing ligt in dialoog en transparantie. Toezichthouders zouden proactief met marktspelers moeten samenwerken om legitieme alternatieven te ontwikkelen in plaats van alleen sancties op te leggen. Zo kan Nederland zowel privacyvriendelijk als technologisch concurrerend blijven.
Conclusie
Het vertrek van Experian Nederland is meer dan een juridische voetnoot — het is een waarschuwing. Zonder beter evenwicht tussen bescherming en innovatie dreigt Nederland een land te worden waar privacy heilig is, maar vooruitgang stokt. Een sterke privacywaakhond is waardevol, maar alleen als die de samenleving helpt vooruit te gaan, niet wanneer ze die verlamt.