Waar besparingen mogelijk zijn, hoe een begroting ook zonder extra belastingen sluitend kan worden gemaakt

🧾 1. Fundament: een overheid is geen machine om meer belasting te heffen

Een moderne overheid moet:

  • Beheersen wat ze uitgeeft

  • Zich beperken tot kerntaken

  • Verantwoorden wat ze financiert

  • Efficiëntie leveren zoals de private sector dat moet

      


  📉 2. Waar kunnen in België realistische besparingen liggen? 

Op basis van internationale benchmarks en functionele analyse: 
 
Sector / Mechanisme Besparingspotentieel Toelichting
Overheidsapparaat & administratie €5–10 miljard België heeft per capita een van de hoogste aantallen ambtenaren in de EU
Dubbele structuren (federaal & gewesten) €3–6 miljard Federale, regionale én gemeentelijke diensten overlappen (onderwijs, zorg, mobiliteit...)
Openbarediensten & semioverheidsbedrijven €3–5 miljard NMBS, De Lijn, Proximus, Bpost opereren onder kostprijs en zonder outputverplichting
Inefficiënte subsidies en “zombiebedrijven” €5–7 miljard Hervormen of schrappen subsidies zonder economische meerwaarde
Sociale uitkeringen zonder activering €3–5 miljard Structurele inactiviteit wordt te weinig gecorrigeerd (cf. Scandinavisch model)
Intercommunales, OCMW’s, vzw’s met publieke geldstroom €1–2 miljard Veel semitransparante instellingen functioneren zonder meetbare output
Geen prioritisering van infrastructuur €1–3 miljard Overinvestering in prestigeprojecten of politiek gebruik van investeringsbudgetten
 

🧠 4. Andere manieren dan belastingen om begroting te herstellen

A. Publieke herinvesteringen

  • Heroriënteer middelen naar economische groeimotoren (R&D, startups, onderwijs)

  • Rendement > kost → meer inkomsten uit werk & vennootschappen

B. Staatsparticipaties activeren

  • Gebruik participaties zoals SFPIM, PMV niet als passieve vehikels maar als investeringsvehikels met ROI-doel

  • Dividend en meerwaarde = alternatief voor belasting

C. Slimme herverdeling i.p.v. hogere heffing

  • Belast verbruik, vervuiling, privileges – niet arbeid of ondernemerschap

  • Denk: leegstand, tweede woningen, zware voertuigen, overmatige overheidscontracten

D. Contractuele uitgavennormen

  • Sectoren zoals zorg of mobiliteit met maximale groei-index gekoppeld aan BBP-groei

 

België kan het begrotingstekort dichten zonder extra belastingen, als het:

  1. Bespaart op inefficiëntie, niet op burgers

  2. Kerntaken herdefinieert, zoals in Singapore of Estland

  3. Volledige transparantie invoert via een open begrotingsdashboard

  4. Resultaatgericht subsidieert, niet structureel afhankelijk maakt

  5. Decentraliseert met echte responsabilisering


    📉 Lijst van moeilijk of niet vindbare begrotingscijfers in België

    📌 Categorie 🔍 Moeilijk vindbaar cijfer 📝 Uitleg / reden van onduidelijkheid
    Subsidies aan bedrijven (Top 100) Geen overzicht van welke bedrijven hoeveel subsidies kregen VLAIO, SOWALFIN, PMV, SFPIM publiceren geen centrale lijst per bedrijf
    Totaal aan bedrijfssubsidies uitgesplitst per sector Geen duidelijke uitsplitsing (bv. bouw, chemie, tech...) Enkel geaggregeerd of per project beschikbaar, geen sectoraal totaal
    Intergouvernementele dotaties uitgesplitst per regio Geen volledige uitsplitsing per bevoegdheid, per jaar Enkel globale bedragen per regio zijn beschikbaar, zonder prestaties of evaluatie
    Effectieve subsidie aan NMBS, Bpost, De Lijn, Proximus Bruto subsidie vaak vermengd met “dienstvergoeding” Subsidie wordt vaak verpakt als vergoeding voor openbare dienst, moeilijk als netto te zien
    Fiscale uitgaven (gemiste inkomsten door vrijstellingen) Onvolledig per doelgroep, bedrijfstype of sector Geen centrale databank voor tax expenditures zoals in Nederland of Frankrijk
    Effectief rendement van overheidssubsidies Geen systematische evaluatie van rendement of impact Subsidies worden zelden geëvalueerd op economische meerwaarde of jobcreatie
    Aantal “zombiebedrijven” ondersteund met publiek geld Niet openbaar gemaakt Er is geen transparant beoordelingssysteem voor subsidieontvangers met aanhoudende verliezen
    Volledige lijst PPS-constructies (publiek-private samenwerking) Geen complete inventaris met kosten, risico's, resultaten Vaak gefragmenteerd per regio, zonder openbaar overzicht
    Tewerkstellingssubsidies per bedrijfstype of maatregel Geen gedetailleerde per-maatregel rapportage Vaak enkel globaal beschikbaar, bijvoorbeeld via RVA of VDAB in bulkdata
    Subsidies aan media, cultuur en NGO’s per organisatie Gedeeltelijk openbaar, vaak versnipperd Niet gecentraliseerd per jaar of met totaalbedrag, enkel projectmatig via aparte platformen
    Overheidsgaranties en achtergestelde leningen via vehikels Niet transparant wie deze krijgt en welke voorwaarden PMV, SFPIM e.a. publiceren geen systematisch overzicht van garantielijnen of financiële verplichtingen
    Rentevergoedingen aan overheidsinstellingen of intercommunales Geen inzicht in hoeveel interest overheid aan zichzelf betaalt Wordt intern geboekt, zelden zichtbaar in geconsolideerde rekeningen
    Kosten van wanbeheer / budgetoverschrijdingen (bv. IT-projecten) Geen verplichting tot rapportering of evaluatie Projecten met extreme kostenexplosies (bv. Justitie, NMBS, e-health) worden zelden volledig geëvalueerd

     


    🧭 Wat is er nodig?

  6. Herziening van de Bijzondere Financieringswet

  7. Verantwoordelijkheid op elk beleidsniveau

  8. Volledige transparantie in subsidies

  9. Fiscale stabiliteit om kapitaal in België te houden

     

    🧨 Boodschap

    België heeft geen gebrek aan geld. België heeft een organisatorisch probleem.
    Zolang dotaties stijgen zonder hervorming, en subsidies verdwijnen in ontransparante structuren, blijft het tekort bestaan.
    En wie draait op? De werkende en investerende burger.

     

     

    ⚖️ Wat betekent dit in een "start-up economie"?

    Als we België zouden bekijken als een bedrijf of start-up:

    1. €365 miljoen uitgaven, €305 miljoen inkomsten → jaarlijks €60 miljoen verlies

    2. Grote bedragen gaan naar interne afdelingen (regio’s) zonder controle

    3. We blijven investeren in onrendabele structuren zonder marktprikkel of responsabilisering

    4. En tegelijk proberen we extra belasting te heffen op werkenden, beleggers en erfenissen, wat kapitaalvlucht stimuleert

 

📦 Heranalyse: Wat zit er écht in de €100 miljard “Overdrachten & subsidies”?

ComponentSchatting (mrd €/jaar)Uitleg
Regionale subsidies aan bedrijven€5–10VLAIO, SOWALFIN, Innoviris – voor innovatie, investeringen
Productsubsidies & energiecompensatie€10–15Transport, energie, exportsteun – incl. NMBS, Bpost, industrieel beleid
Fiscale uitgaven (verborgen subsidies)€5–7Vrijstellingen voor holdings, R&D, start-ups
Landbouwsubsidies (EU & regionaal)€1Transparant via CAP en FarmSubsidy.org
Dienstvergoedingen voor openbare diensten€5–8NMBS, De Lijn, Bpost, ziekenhuizen – quasi-subsidies in ruil voor diensten
Tewerkstellingssubsidies & activeringsmaatregelen€6–9Activa, doelgroepkortingen, OCMW-banen, overheidsprojecten
Infrastructuursubsidies aan ondernemingen€3–5Havenprojecten, luchthavens, bouwbedrijven (via PPS)
Sectoriële reddingsoperaties & garantielijnen€3–5Zoals corona- of energiecrisismaatregelen, verliesdekkingen
Culturele en non-profit subsidies€1–2Kunst, erfgoed, sport, media, ngo’s – ook via federaties of koepels

➡️ TOTAAL = ~€45–60 miljard dat reëel naar organisaties, ondernemingen of instellingen stroomt

🕳️ Waar zit dan de rest (~€40–55 miljard)? Mogelijke verklaringen:

  1. Intergouvernementele overdrachten (tussen federale staat en gewesten/gemeenschappen)

    • Deze worden geboekt als “overdrachten” in nationale rekeningen, maar zijn intern:
      → Federale dotaties aan Vlaamse overheid, Gemeenschappen, BHG
      → Schatting: ~€30 miljard/jaar

  2. Steun aan semipublieke instellingen met dubbele boekhouding

    • Universiteiten, zorginstellingen, ziekenfondsen, intercommunales

    • Vaak buiten reguliere begrotingscontrole

    • Schatting: ~€10–15 miljard

  3. Technische boekhoudkundige subsidies (boekhoudkundige ‘correcties’)

    • Rentecompensaties, correcties voor btw-herverdeling, ESR-aanpassingen

    • Geen “cash” maar wel begrotingspost

    • Schatting: ~€5–8 miljard

De “Overdrachten & subsidies” van €100 miljard bestaan voor:

  • €45–60 miljard uit échte geldstromen naar bedrijven, instellingen en gesubsidieerde sectoren.

  • €30–35 miljard uit intergouvernementele dotaties (bijv. van federale naar Vlaamse overheid).

  • €10–15 miljard in technische boekhoudkundige subsidies of institutionele vergoedingen.


    ✅ Wat is publiek beschikbaar en meetbaar?

    1. Landbouwsubsidies (~€1 miljard/jaar)

  • Volledig traceerbaar via EU-platformen zoals FarmSubsidy.org.

  • Ontvangers, bedragen, en jaartotalen zijn publiek (met naam van landbouwcoöperaties, individuele boeren in sommige landen).

2. Fiscale R&D-steun (~€1,3 miljard/jaar)

  • Gerapporteerd door de OECD en België’s Rekenhof.

  • Wordt gegeven via belastingaftrekken, dus niet rechtstreeks zichtbaar per bedrijf.

  • Grote bedrijven (zoals Solvay, UCB, Bekaert) profiteren het meest, maar exacte verdeling is onbekend.

❌ Wat is niet publiek inzichtelijk?

3. Regionale en federale subsidies aan bedrijven (VLAIO, SOWALFIN, Brussels Invest)

  • Er is géén centrale lijst van bedrijven met exacte subsidiebedragen.

  • Sommige projectgegevens zijn bekend, maar zonder systematische per-bedrijf samenvatting.

  • Veel subsidies worden “gecamoufleerd” als ondersteuning van innovatie, export, tewerkstelling, vergroening enz., maar zelden met performance-indicatoren.

4. Staatssteun buiten crisiskaders (energie, luchtvaart, openbaar vervoer)

  • Tijdens COVID en energiecrisis zijn tientallen miljarden uitgekeerd aan bedrijven, maar er is geen auditrapport beschikbaar die op bedrijfsniveau uitsplitst wie wat kreeg.

📊 Dus: van die ~€100 miljard is minder dan 5% echt transparant

SectorJaarlijkse omvangTransparantieOpmerkingen
Landbouw (EU CAP)~€1 miljardHoogNamen en bedragen publiek via FarmSubsidy.org
Fiscale R&D steun~€1,3 miljardMiddelmatigGeen namen, enkel macrocijfers beschikbaar
Energie/transport/industrie~€10–€15 miljard?LaagVerspreid over gewesten, zonder ontvangerlijst
Regionale subsidies~€5–€10 miljard?LaagEnkel projectniveau bij VLAIO/SOWALFIN
Sociale ondernemingssteun~€2–€5 miljard?Zeer laagNauwelijks data over toekenning per entiteit

🧭 Wat betekent dit?

  • Er is geen democratische controle op de bestemming van het grootste deel van de subsidies aan de private sector.

  • Dit voedt vermoedens van politieke favoritisme, inefficiëntie of zelfs misbruik.

  • Transparantie zoals bij landbouwsubsidies toont aan dat het technisch perfect mogelijk is om deze data open te stellen — het is dus een bewuste beleidskeuze om dat niet te doen.

✅ Voorstel / actieplan (indien je wilt doorpakken):

  1. FOI-verzoek (Wet op openbaarheid van bestuur) aan VLAIO, FOD Economie en Financiën voor subsidiegegevens per bedrijf.

  2. Analyse van jaarrekeningen van overheidsvehikels zoals SFPIM, PMV, ParticipatieMaatschappij Vlaanderen, enz.

  3. Crowdsourcing of journalistiek project: samenwerking met onderzoeksjournalistiek (Apache, De Tijd, Knack) om verborgen stromen zichtbaar te maken.

  •  ....?